วันที่ 24 ตุลาคม พุทธศักราช 2568 เป็นวันที่ปวงชนชาวไทยเผชิญกับความสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่ เมื่อสำนักพระราชวังได้มีแถลงการณ์ว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จสวรรคตด้วยพระอาการสงบ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สิริพระชนมพรรษา 93 พรรษา การเสด็จสวรรคตของพระองค์นับเป็นการสูญเสียอันใหญ่หลวงของชาติไทย พระองค์ทรงเป็น “แม่ผู้ยิ่งใหญ่แห่งแผ่นดิน” ที่ปวงพสกนิกรทุกหมู่เหล่าล้วนสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ และเทิดทูนไว้เหนือเกล้าเหนือกระหม่อม ทรงเป็นมิ่งขวัญและเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจของประชาชนชาวไทยทั่วทั้งประเทศ
ตลอดระยะเวลาที่ทรงประกอบพระราชกรณียกิจ พระองค์ทรงอุทิศพระวรกายและพระสติปัญญาเพื่อบำเพ็ญพระราชกรณียกิจนานัปการ ทั้งด้านการส่งเสริมอาชีพและศิลปหัตถกรรมพื้นบ้าน ภายใต้โครงการศิลปาชีพ ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ตลอดจนด้านการสาธารณสุขและการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนทุกภูมิภาค พระราชกรณียกิจเหล่านี้ล้วนสร้างคุณูปการอันใหญ่หลวงต่อประเทศชาติ และยังคงปรากฏผลสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงเป็นแบบอย่างแห่งพระราชจริยวัตรอันงดงาม สมพระเกียรติในฐานะสมเด็จพระราชินีแห่งราชอาณาจักรไทย ทรงได้รับความเคารพรักและเทิดทูนจากพสกนิกร รวมทั้งความชื่นชมจากนานาอารยประเทศในพระปรีชาสามารถอันล้ำเลิศ
เพื่อเป็นการแสดงความอาลัยและน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ สำนักบรรณสารสนเทศ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช จึงจัดทำพอดแคสต์นี้ขึ้น เพื่อถวายเป็นพระราชกุศลแด่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง บอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับพระมหากรุณาธิคุณและความผูกพันระหว่างพระองค์กับมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช อันเป็นหลักฐานแห่งพระเมตตาและพระวิสัยทัศน์อันยิ่งใหญ่ ที่มุ่งมั่นให้ประชาชนชาวไทยได้รับโอกาสทางการศึกษาอย่างเท่าเทียม
ทรงส่งเสริมเยาวชนของชาติให้ได้รับการศึกษาอย่างเท่าเทียม
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงตระหนักถึงความสำคัญของ “การศึกษา” อันเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาชาติ และทรงเล็งเห็นว่าผลแห่งการศึกษาของเยาวชนในวันนี้ คือ ปัจจัยกำหนดอนาคตของประเทศชาติด้วยพระวิสัยทัศน์อันกว้างไกล ทรงอุทิศพระวรกายเพื่อส่งเสริมและสนับสนุนการศึกษาแก่ประชาชนทุกหมู่เหล่าอย่างต่อเนื่องมาเป็นเวลายาวนาน โดยมีพระราชปณิธานให้เยาวชนของชาติได้รับโอกาสทางการศึกษาอย่างเท่าเทียมและมีคุณภาพ
หนึ่งในพระราชกรณียกิจสำคัญ คือ การพระราชทานทุนการศึกษาแก่เด็กและเยาวชนที่ยากจนและขาดแคลนทุนทรัพย์ทั่วประเทศผ่านองค์กรต่าง ๆ ทุนพระราชทานเหล่านี้เป็นดั่งแสงแห่งโอกาสที่ช่วยบรรเทาภาระของครอบครัวผู้ยากไร้ และเปิดประตูแห่งการเรียนรู้ให้แก่เยาวชนจำนวนมากได้มีโอกาสศึกษาจนสำเร็จการศึกษา นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงให้ความสำคัญกับการขยายโอกาสทางการศึกษาในพื้นที่ห่างไกล ทรงพระราชทานพระราชทรัพย์เป็นทุนเริ่มแรกในการจัดสร้างโรงเรียนสำหรับชาวไทยภูเขา เพื่อให้บุตรหลานในท้องถิ่นเหล่านั้นได้รับการศึกษาโดยไม่จำเป็นต้องละทิ้งถิ่นฐานบ้านเกิด
อีกหนึ่งโครงการที่สะท้อนพระเมตตาอันลึกซึ้ง คือ “โครงการศาลารวมใจ” ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งขึ้น เพื่อเป็น “ห้องสมุดอเนกประสงค์พระราชทาน” สำหรับประชาชนทุกเพศ ทุกวัย และทุกระดับความรู้ แม้กระทั่งผู้ไม่สามารถอ่านหนังสือออก ก็ยังสามารถใช้ศาลารวมใจเป็นแหล่งเรียนรู้และพบปะแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับเพื่อนร่วมชุมชนได้อย่างเสมอภาค
มสธ. สำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ทรงอุทิศพระวรกายบำเพ็ญพระราชกรณียกิจนานัปการ เพื่อประโยชน์สุขของประเทศชาติและประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า
ตลอดระยะเวลาการดำเนินงาน มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชได้มีโอกาส ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ แด่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อเฉลิมพระเกียรติและแสดงความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงอุทิศพระวรกายบำเพ็ญพระราชกรณียกิจนานัปการอันเป็นประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชน โดยมหาวิทยาลัยได้ถวายปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์แด่พระองค์ท่าน รวมจำนวนทั้งสิ้น 5 ครั้ง ได้แก่
- ปริญญาคหกรรมศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ประจำปีการศึกษา 2525
- ปริญญาสาธารณสุขศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ประจำปีการศึกษา 2530
- ปริญญาส่งเสริมการเกษตรและสหกรณ์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ประจำปีการศึกษา 2538
- ปริญญาพยาบาลศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ ประจำปีการศึกษา 2540
- ปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ แขนงวิชาไทยคดีศึกษา ประจำปีการศึกษา 2545
สิ่งพิมพ์ปีใหม่ ปฏิทิน มสธ. เพื่อเทิดพระเกียรติคุณและสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชได้ผลิตสิ่งพิมพ์ปีใหม่ เพื่อเทิดพระเกียรติคุณและสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ จำนวน 3 ชุด ได้แก่
1. ปฎิทินตั้งโต๊ะและสมุดไดอารี่ ประจำปี พุทธศักราช 2553 ชุด “60 ปี วันราชาภิเษกสมรส”
เป็นสิ่งพิมพ์ปีใหม่ที่มหาวิทยาลัยได้จัดทำขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในวโรกาส 60 ปี วันราชาภิเษกสมรส ซึ่งเป็นการถ่ายทอดเรื่องราวความรักที่งดงามและยิ่งใหญ่ของทั้งสองพระองค์ในรูปแบบปฎิทิน ด้วยพลังแห่งรักจึงทรงได้เข้าสู่พระราชพิธีราชาภิเษกสมรส เมื่อวันที่ 28 เมษายน พุทธศักราช 2493 ณ วังสระปทุม ปฎิทินชุดนี้ได้รับรางวัล “สุริยศศิธร” ชนะเลิศปฎิทินดีเด่น ประจำปี 2553 ชนิดตั้งโต๊ะ ประเภทเทิดพระเกียรติสถาบันพระมหากษัตริย์จากสมาคมนักประชาสัมพันธ์แห่งประเทศไทย
2. ปฎิทินตั้งโต๊ะและสมุดไดอารี่ ประจำปี พุทธศักราช 2555 ชุด “80 พรรษา สิกขมหาราชินี”
เป็นสิ่งพิมพ์ปีใหม่ที่มหาวิทยาลัยได้จัดทำขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา ซึ่งตรงกับวันที่ 12 สิงหาคม พุทธศักราช 2555 ปฎิทินชุดนี้ได้ถ่ายทอดเรื่องราว พระราชภารกิจและพระราชกระแสด้านการศึกษา ที่ทรงเห็นความสำคัญของการศึกษาทั้งในระบบแบบมีชั้นเรียนและนอกระบบ อาทิ การศึกษาตามอัธยาศัยและการศึกษาตลอดชีวิต ทรงเปี่ยมด้วยคุณธรรมความเป็นครู ทรงเห็นความสำคัญของการอ่าน ทรงใช้สื่อการสอนเพื่อเสริมความเข้าใจ ทรงเป็นแบบอย่างที่ดีในด้านความใฝ่รู้ ทรงสอนให้ราษฎรเรียนรู้จากประสบการณ์ และทรงเห็นคุณค่าของครูท้องถิ่นหรือปราชญ์ชาวบ้าน ทั้งนี้มหาวิทยาลัยได้รวบรวมพระฉายาลักษณ์พระราชทานมาจัดทำปฎิทินชุดนี้ ซึ่งล้วนแล้วแต่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ควรแก่การเก็บสะสมหรือครอบครองไว้เคารพบูชาเพื่อความเป็นสิริมงคล
3. ปฎิทินตั้งโต๊ะและสมุดอนุทินเล่มเล็ก ประจำปี พุทธศักราช 2562 ชุด “แม่ฟ้าแลแผ่นดิน”
เป็นสิ่งพิมพ์ปีใหม่ที่มหาวิทยาลัยได้จัดทำขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงที่ทรงเป็นพระแม่แห่งแผ่นดินของปวงชนชาวไทย พระองค์ทรงงานเพื่อชาติและราษฎรมาอย่างยาวนาน ทรงเป็นแบบอย่างแม่ที่ดีให้กับพสกนิกร ทรงรักและห่วงใยราษฎรเสมือนดั่งแม่รักลูก ทรงริเริ่มโครงการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและฟื้นฟูสภาพป่าเพื่อให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างยั่งยืน ทรงเป็นผู้นำในการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมที่ทำให้ความเป็นไทยทรงคุณค่าและมีชื่อเสียงเลื่องลือไปสู่นานาอารยประเทศ รวมถึงพระราชภารกิจด้านอื่น ๆ อีกนานัปการ ทั้งนี้มหาวิทยาลัยได้รวบรวมพระฉายาลักษณ์ทรงฉลองพระองค์ด้วยชุดผ้าไทยอันงดงามยิ่ง และได้น้อมนำพระราชดำรัสพระราชทานมาจัดทำในปฎิทินชุดนี
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงประกอบพระราชกรณียกิจด้วยพระวิริยอุตสาหะและพระเมตตาอันลึกซึ้ง เพื่อประโยชน์สุขของปวงชนชาวไทย พระองค์ทรงเป็นดั่งแสงนำทางแห่งความดีงาม ทรงเป็นแรงบันดาลใจให้ประชาชนทุกหมู่เหล่า ได้ตระหนักถึงคุณค่าของการศึกษา การทำงานด้วยความเสียสละ และการมีจิตอาสาเพื่อส่วนรวม
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชในฐานะสถาบันการศึกษาที่มุ่งขยายโอกาสทางการศึกษาแก่ประชาชนทุกกลุ่ม ล้วนสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ ที่พระองค์ทรงมีต่อวงการศึกษาไทย และต่อมหาวิทยาลัยแห่งนี้โดยเฉพาะ พระราชกรณียกิจและพระปณิธานในการส่งเสริมการเรียนรู้อย่างเท่าเทียม ได้กลายเป็นแนวทางสำคัญที่มหาวิทยาลัยน้อมนำมาเป็นหลักในการดำเนินพันธกิจ เพื่อสืบสานพระราชปณิธานในการสร้างสังคมแห่งปัญญาและคุณธรรม ในวันนี้ ปวงชนชาวไทยและชาวมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช ต่างน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ ด้วยความสำนึกในพระเมตตาอันเปี่ยมล้น ขอถวายความอาลัยและความจงรักภักดีอย่างสูงสุด น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงมีต่อแผ่นดินไทย และขอสืบสานพระราชปณิธานของพระองค์ท่านด้วยความจงรักภักดีตราบนิจนิรันดร์
รับชมผ่านรายการ STOU Storian Podcast ช่องทางอื่นได้ที่
บทความอื่นที่เกี่ยวข้อง
เรียบเรียงโดย
- วราภรณ์ ยงบรรทม บรรณารักษ์ สำนักบรรณสารสนเทศ
- ภัทราวดี พลบุญ นักเอกสารสนเทศ สำนักบรรณสารสนเทศ
สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม
- ฝ่ายบริการสนเทศ สำนักบรรณสารสนเทศ มสธ.
- libinfoservice@stou.ac.th